Η ωριμότητα της νεανικής ματιάς

"Ρωμαίος  + Ιουλιέτα"
από τον Μίλτο Σωτηριάδη
στο θέατρο του Νέου Κόσμου.

Αγαπώ το θέατρο να το γράφω και να το βλέπω. Μα το αγαπώ πιο πολύ όταν έχει πάθος και ψυχή, όταν είναι ροκ. Απεχθάνομαι το δήθεν, την πρόκληση για την πρόκληση, τα δυσνόητα και συνήθως κενά οράματα, την αδιαφορία για τον θεατή. Ίσως όλα αυτά να είναι μια τάση ορισμένων ανθρώπων του θεάτρου της προηγούμενης θεατρικής γενιάς, που στάθηκε μετέωρη ανάμεσα στο κείμενο και στη διάθεση του σκηνοθέτη να τ’ αλλάξει όλα, προσπαθώντας να βρει τον εαυτό της. Ίσως η νεότερη γενιά να κατορθώσει να ισορροπήσει ανάμεσα σ’ αυτά τα δυο και να δώσει δείγματα πραγματικού καλού θεάτρου. Είναι απαραίτητη η ανανέωση στο θέατρο, η καινούρια οπτική στα αγαπημένα έργα, αν ζούσαν ακόμη κάποιοι κλασσικοί σίγουρα θα έριχναν και οι ίδιοι μια ματιά στα κείμενά τους. Ένα κείμενο άλλωστε ποτέ δεν θεωρείται τελειωμένο, το εκβιάζουμε βάζοντας τελεία για να αφοσιωθούμε σε κάτι άλλο. Ωστόσο ανανέωση δεν σημαίνει κατάργηση του έργου. Θα έλεγα σημαίνει σεβασμός αλλά και φρέσκια ματιά, σημαίνει σίγουρα αγάπη για το πρωταρχικό υλικό αλλά και τόλμη να το περάσεις σε μιαν άλλη διάσταση.

Μια τέτοια παράσταση είδα προχτές στο Θέατρο του Νέου Κόσμου του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου από πολύ νέους ανθρώπους και το χάρηκα. Ήταν η άποψη του νεαρού σκηνοθέτη Μίλτου Σωτηριάδη για τον Σαιξπηρικό «Ρωμαίο και Ιουλιέτα». Μέσα από ένα μισοσκότεινο φως αναδυόταν με νεανική ορμή αλλά και ωριμότητα μια ιδιαίτερη παράσταση. Καθαρότητα στον λόγο, ανεπιτήδευτο ύφος, ενορχήστρωση που δείχνει την προϋπάρχουσα σκληρή δουλειά και γεμάτη έμπνευση. Έχουν λοιπόν οι νέοι από ένστικτο βρει την ισορροπία που δεν είχαν αγγίξει οι παλιότεροι; Ή μήπως τα πράγματα ωρίμασαν από μόνα τους; Το μυστικό στην τέχνη ήταν και είναι και θα είναι για πάντα η παιδεία, το ανοιχτό μυαλό και η ψυχή. Μ’ αυτά τα υλικά γίνονται τα θαύματα. Μ’ αυτά τα υλικά τίποτα δεν είναι ανέφικτο στην τέχνη. Πίσω απ’ την παράσταση του Σωτηριάδη τα διέκρινα. Αν βλέπουμε τέτοιες παραστάσεις από τόσο νέους ανθρώπους το κοινό θα ξαναγυρίσει στο θέατρο σε πολύ σύντομο διάστημα.

Και κάτι ακόμη σημαντικό: Ο Σωτηριάδης ένωσε δυο διαφορετικά στοιχεία με επιτυχία. Διάλεξε την κλασσική μετάφραση του Καψάλη (με αναμενόμενες βεβαίως περικοπές) και οδήγησε τους ηθοποιούς του

(Δημήτρη Αντωνίου, Σπύρο Κυριαζόπουλο, Μαρία Μπεληγιάννη, Μιχάλη Τιτόπουλο, Στέλιο Χλιαρά αλλά και τον εαυτό του) σε εναλλασσόμενες λεπτές αποχρώσεις. Το λιτό αλλά ευρηματικό σκηνικό, η ανάλαφρη κίνηση και η εμμονική αλλά διακριτική μουσική υπόκρουση έφτιαξαν το μαγικό μικροκλίμα που παγίδευε ευχάριστα τον θεατή. Κι αν ακόμη κάτι είχε ξεφύγει, η μαγεία ήταν συνέχεια επί σκηνής. Μια περίτρανη απόδειξη ότι το καθαρό μυαλό, η ανεπιτήδευτη διάθεση και η ανεπηρέαστη ματιά κερδίζουν! Φαντάζομαι ότι οι νέοι, αλλά και οι λιγότερο νέοι, θα το ευχαριστηθούν όσο κι εγώ.

Επικίνδυνη καταβύθιση στην ύπαρξη

ΛΑΡΣ ΦΟΝ ΤΡΙΕΡ

“ANTICHRIST”

«Η κόλαση είναι οι άλλοι», «η κόλαση είναι το άλλο φύλο!», τελικά μήπως η κόλαση είναι μέσα μας;

 Η ελληνική μετάφραση του “antichrist” μας παραπλανεί. Και βέβαια δεν βλέπουμε ΤΟΝ Αντίχριστο, ο αγγλικός τίτλος δεν έχει άρθρο. Βλέπουμε ΤΗΝ αντίχριστο. Αυτό για να ξεκαθαριστούν πιθανώς κάποιες απορίες θεατών που ψάχνουν να βρουν τον αντίχριστο. Θα έλεγα ότι το αρσενικό άρθρο θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί στη λέξη: Ο εξορκιστής. Γιατί αν η γυναίκα παίζει τον ρόλο της αντίχριστου, ο άντρας υποδύεται τον εξορκιστή. Που στο τέλος γλιτώνει απ’ το κακό –σκοτώνοντάς το- αφού έχει υποστεί ο ίδιος –ως άλλος Χριστός- την αλληγορική του σταύρωση, ενώ ανυψώνεται και γύρω του μαζεύεται ένα πλήθος πιστών για να τον δοξάσει. Και όλα αυτά μέσα στη ζούγκλα που οι άνθρωποι ονόμασαν eden (παράδεισο) ενώ δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά η αυθεντική άγρια φύση. Όλα αυτά τα αλληγορικά αναδύονται από το καινούριο έργο του Λαρς Φον Τρίερ. Αλλά αν ήταν μόνο αυτά το έργο θα ήταν σχηματικό και δεν θα διέφερε πολύ από τα έργα που βλέπουν τα παιδιά μας με την πάλη του καλού και του κακού. Επιπλέον με λίγο σκληρό πορνό και λίγο σαδομαζόχ για κατανάλωση από ενηλίκους.

Ο Λαρς Φον Τρίερ είχε απίστευτη διαύγεια. Με όχημα αυτό το σχήμα και μια κοινότυπη ιστορία σχέσεων ζευγαριού, φτάνει στο βάθος και ακουμπά τον πυρήνα πέρα και πιο μακριά απ’ τη Βιρτζίνια Γουλφ. Σκάβει βαθιά στο υποσυνείδητο και ανακαλύπτει τη σκοτεινή φλέβα του ανθρώπου. Το ένστικτο. Την ίδια τη ζούγκλα. Εκεί οδηγεί σιγά σιγά τους ήρωές του. Εκείνη, γράφοντας τη διατριβή της για τις γυναίκες που σκότωναν σαν μάγισσες τον Μεσαίωνα, ανακαλύπτει μέσα της τη σκοτεινή πλευρά της και ταυτίζεται –όχι χωρίς τρόμο- μ’ αυτήν. Το πρώτο της θύμα θα είναι το παιδί της. Σκοτώνει την αθωότητα. Μα ποιος είπε ότι ο άνθρωπος είναι αθώος σε όποια ηλικία; Με άγνοια, ναι, με αθωότητα όμως;

Ο άντρας, ψυχοθεραπευτής, θα την οδηγήσει στη θεραπεία μέσα από την είσοδο στα ίδια τα χωράφια του τρόμου της για να την απελευθερώσει απ’ το φόβο. Αλαζών, γνώστης και χειριστής της ανθρώπινης ψυχής θα προχωρήσει φτάνοντας στα άκρα. Και θα την απελευθερώσει απ’ το φόβο της. Αλλά συγχρόνως θα την απελευθερώσει και από όποια ηθική προστασία παρέχει στον άνθρωπο ο πολιτισμός του που θάβει το ένστικτο. Η γυναίκα θα σταυρώσει τον σωτήρα της, άλλωστε δεν του είχε ζητήσει ποτέ να τη σώσει. Ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη από Μεσσίες. Το μήνυμα είναι σαφές. Έχει ανάγκη από συμφιλίωση με τον εαυτό του. Ο πόνος, η θλίψη και η απόγνωση, στοιχεία που ενυπάρχουν στην ψυχή του ανθρώπου, τον βοηθούν να παραμένει άνθρωπος. Χωρίς αυτά γίνεται ζώο. Χωρίς αυτά δεν μπορεί να μετουσιώσει την απώλεια και τον φόβο σε τέχνη για να σωθεί. Χωρίς αυτά δεν μπορεί να αφεθεί ν’ αγαπήσει.

Παραβλέπω τη φράση του λύκου «Το χάος βασιλεύει» γιατί τη θεωρώ περιττή και κλισέ. Η εικόνα μιλάει μόνη της. Δεν υπάρχει χάος, υπάρχει ζούγκλα.

Ο Λαρς Φον Τρίερ καταβυθίζεται πλάθοντας ένα έργο που μιλά με μεγάλη διαύγεια για την αλήθεια μέσα μας, που δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε ή δεν ξέρουμε να τη δούμε. Και κάνει τέχνη. Υψηλή τέχνη. Γιατί τι άλλο είναι η τέχνη από μια προσπάθεια να μάθουμε τον εαυτό μας;

Σίγουρα η κόλαση είναι μέσα μας, η πρόκληση είναι να ξέρουμε να τη διαχειριστούμε.

Το έργο δίχασε, φόβισε, υμνήθηκε, μισήθηκε. Σίγουρα παραβίασε τις αντιστάσεις μας, άγγιξε ευαίσθητες περιοχές και νιώσαμε στο σβέρκο μας τον κίνδυνο.

Πολλοί είπαν ότι ο Λαρς Φον Τρίερ είναι μισογύνης. Γέλασα. Αν ήταν να χαρακτηρίσουμε κάπως τον Τρίερ θα ήταν ίσως μισάνδρας, γιατί τον άντρα παρουσιάζει σαν τον μεγάλο θύτη ενώ η γυναίκα αντιδρά στις ενέργειές του. Δεν πιστεύω ωστόσο σε όλα αυτά. Η ταινία μοιάζει επικίνδυνη για δυο λόγους. Για την «ψυχική μας ηρεμία» και για τον υψηλά τοποθετημένο πλέον πήχη στην τέχνη!