Συνέντευξη της Λείας Βιτάλη στο περιοδικό «30 Ημέρες Υγείας»

Ας υποθέσουμε ότι γράφετε ένα βιβλίο για το σήμερα στη χώρα μας, ποιον τίτλο έχει;

- Επειδή βιώνουμε μια πολύ δύσκολη και μεταβατική περίοδο της Ελλάδας θα ήταν ανεπίτρεπτο να γραφεί ένα βιβλίο για το τώρα. Τα βιβλία απαιτούν «χώνευση» της ρεαλιστικής πραγματικότητας και της ιστορίας για να μπορέσει να αναδειχτεί η ουσία. Αλλά κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί «εν θερμώ» Τα βιβλία που γράφονται τώρα είναι μόνο οικονομικές μελέτες παρωχημένων εποχών, υποθετικές αναλύσεις της κρίσης  και επιπόλαια ευχολόγια. Κάτι τέτοιο δεν μπορώ να το κάνω και ούτε με αφορά. Η πραγματικότητα θα αναδειχτεί πολύ αργότερα όταν θα έχουμε περάσει σε άλλη φάση της κοινωνίας και θα βρισκόμαστε πλέον «εν ψυχρώ». Ωστόσο αν θεωρητικά έγραφα ένα βιβλίο τον μόνο τίτλο που θα μπορούσα να βάλω θα ήταν : «Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας πτώσης». Γιατί η κατάσταση είναι στο μη περαιτέρω.

Κυρία Βιτάλη, ο συγγραφέας  γεννιέται ή γίνεται;

- Ο συγγραφέας γεννιέται και γίνεται. Το ταλέντο σαφώς υπάρχει στα κύτταρά του, όπως κάθε ταλέντο ή δεξιότητα που προέρχεται από συλλογικές μνήμες, υποσυνείδητο, προπατορικές κατακτήσεις και δημιουργικότητα. Ωστόσο το ταλέντο μόνο του δεν μπορεί να οδηγήσει πουθενά. Ο καλλιτέχνης είναι βαριά εργαζόμενος αν έχει βάλει στόχο του την ουσιαστική δημιουργία. Χρειάζεται γνώση, συνεχή μελέτη, εξάσκηση, πειθαρχία, αυτοπεποίθηση και αντοχή στην αποτυχία και στην απόρριψη. Διαφορετικά δεν μιλάμε για συγγραφέα αλλά για κάποιον που απλώς γράφει. Αλλά όταν κατορθώσει κανείς να γίνει συγγραφέας τότε καταλαβαίνει ότι θυσίασε πολλά στη ζωή του για να συμβιώσει με τη μοναξιά. Γιατί πάνω απ’ όλα ο συγγραφέας είναι μόνος. Και μέσω του έργου ζητά την επικοινωνία με τους γύρω του. Σας μαύρισα την καρδιά; Μπορεί. Αλλά έχει και πολύ μεγάλο γλέντι η συγγραφική ζωή. Και όταν αρέσει στον κόσμο αυτό που έχει γράψει ο συγγραφέας τότε βλέπει πραγματικά τον ουρανό με τ’ άστρα.

Πόσα βιβλία έχετε γράψει μέχρι σήμερα; Ποιο είναι αυτό που σας αντιπροσωπεύει περισσότερο;

- Πολλά μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων, θεατρικά έργα, σενάρια. Παρόλο που δεν γράφω εύκολα και ούτε κάθε χρόνο ένα βιβλίο. Αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι κάθε φορά να καταπιάνομαι με ένα καινούριο θέμα και να το εξαντλώ μετά από έρευνα και ξαναγράψιμο. Ναι είμαι τελειοθήρας. Αλλά περνάω πολύ καλά όταν εγκυμονώ κάτι και μ’ αρέσει ο πόνος της… γέννας. Φυσικά μετά από τόσες γέννες δεν ξεχωρίζω πλέον τα παιδιά αλλά αγαπώ πάντα πιο πολύ αυτό που εγκυμονώ και με πονάει. Ο συγγραφέας είναι και λίγο μαζοχιστής.

Υπάρχει κάτι που προσπαθείτε να περάσετε, μέσα από τα βιβλία σας, στους αναγνώστες σας;

- Τα βιβλία μου και τα θεατρικά μου έργα έχουν να κάνουν με τις σχέσεις των ανθρώπων και την προσπάθεια του ατόμου να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και τους γύρω του. Συγχρόνως κάτι που με απασχολεί πολύ είναι η πολιτική με την ευρεία έννοια της. Ζούμε σε ένα κοινωνικό πλαίσιο και επηρεάζει ο ένας τον άλλον έστω και χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Η εξουσία λοιπόν και η βία που προέρχεται από αυτήν αλλά και από τη φύση του ανθρώπου είναι θέματα που πολύ συχνά με απασχολούν. Αν κάτι επιθυμώ διακαώς να μεταδώσω είναι: Ζήσε έχοντάς τα καλά με τον εαυτό σου και χωρίς δεκανίκια, που μέσα σ’ αυτά συμπεριλαμβάνεται η εξάρτησή σου από κέντρα εξουσίας (συμπεριλαμβανομένης και της όποιας εκκλησίας). Σας μοιάζω με άθεη και αναρχική; Εγώ θα το έλεγα «στέκω γερά στα δικά μου πόδια».

Σας απασχολεί λέτε η πολιτική. Θα σκεφτόσασταν να ασχοληθείτε με τα κοινά;

- Είναι κάτι που με απασχολεί εδώ και χρόνια. Αν ασχοληθώ με την πολιτική θα το κάνω προσπαθώντας να υποστηρίξω την κοινωνική δικαιοσύνη. Η έλλειψή της μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στους πολίτες.  Σπούδασα νομικά γιατί πίστευα ότι έτσι θα μπορούσα να συμμετέχω στην απονομή της δικαιοσύνης αλλά η Ελληνική πραγματικότητα το διέψευσε αυτό κι έτσι δεν ασχολήθηκα επαγγελματικά. Μου έχει γίνει μια πρόταση να κατέβω ως υποψήφια στις ερχόμενες εκλογές και το σκέφτομαι πολύ σοβαρά αλλά ακόμη δεν θα ήθελα να ανακοινώσω κάτι συγκεκριμένο.

Έχετε πει σε κάποια σας συνέντευξη ότι: "Η φαντασία είναι το μέσον που ωθεί τον κόσμο προς τα εμπρός" κα. Βιτάλη στη σημερινή σκληρή πραγματικότητα που 
ζούμε, με τα τόσα προβλήματα, έχει ο άνθρωπος την πολυτέλεια του να φαντάζεται;

- Η φαντασία δεν είναι πολυτέλεια. Είναι βασική ανάγκη του ανθρώπου. Αν πάψει ο άνθρωπος να φαντάζεται τότε θα σταματήσει οποιαδήποτε πρόοδος. Ναι επιμένω ότι η φαντασία οδηγεί προς τα εμπρός. Και αν κάτι κάποτε μας βγάλει από αυτή τη μιζέρια που έχουμε κατρακυλήσει θα είναι η φαντασία μας που θα ανακαλύψει νέους τρόπους, νέες οδούς, καινούριες αξίες, καινούριες δυνατότητες πλησιάσματος του ενός ατόμου με τον άλλον μέσω της αλληλεγγύης και της αγάπης.

Έχει πει ο Ουίλιαμ Φόκνερ για την ευθύνη του συγγραφέα απέναντι στην τέχνη του: «Ο συγγραφέας χρειάζεται τρία πράγματα: πείρα, παρατήρηση και φαντασία». Έχετε να προσθέσετε κάποιο άλλο;

- Μα αυτό είναι το παν. Απλώς θα τα αντέστρεφα. Φαντασία, παρατήρηση, πείρα. Βέβαια 
αν μέσα σε όλα αυτά υπάρχουν οι κεραίες ενός ευαίσθητου ανθρώπου τότε απογειώνονται τα άλλα τρία συστατικά. Και μπορούν να δώσουν ένα πραγματικά μεγάλο έργο που να ταρακουνήσει τον αναγνώστη και να του ανοίξει καινούριους δρόμους. Ξέρετε η ευαισθησία είναι ένα στοιχείο που ή το έχεις ή όχι. Αυτό δεν καλλιεργείται. Συνήθως στη ζωή συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Γεννιόμαστε ευαίσθητοι και η ζωή και οι όποιες κακουχίες μας σκληραίνουν και μας κάνουν αδιάφορους στις ανάγκες των άλλων γιατί προέχει η δική μας επιτυχία. Αν ο συγγραφέας παρόλα αυτά διατηρεί την ευαισθησία είναι κέρδος και το έργο του. Αλλά θέλει ισχυρή δύναμη θέλησης. Τελικά θα σας πω κάτι που ανακάλυψα πρόσφατα σκεπτόμενη όλα αυτά. Ο συγγραφέας μέσα στην απίστευτη αδυναμία και την ανασφάλειά του είναι ένας πολύ δυνατός άνθρωπος που πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα. Μιλάμε πάντα για τον αληθινό συγγραφέα.

Είσαστε της άποψης πως ένας συγγραφέας έχει "ημερομηνία λήξεως"; Υπάρχει δηλαδή κάποια στιγμή που παύει να έχει έμπνευση και δεν γράφει ποτέ ξανά;

- Μα όταν δεν μπορεί πια να γράψει φυσικό είναι να σταματήσει. Δηλαδή αν πάψει να βλέπει ή να μπορεί να χειριστεί το κομπιούτερ ή να συναρμολογήσει στο μυαλό του μια ιστορία. Αυτό δεν είναι ημερομηνία λήξης αλλά θάνατος του συγγραφέα. Αν και πιστεύω ότι και ανάπηρος και με άνοια θα φτιάχνει στο μυαλό του ιστορίες έστω και αν δεν μπορεί να της μεταδώσει στους άλλους.

Το αγαπημένο σας μότο κα. Βιτάλη;

- Μου αρέσει ότι έχει πάθος και είναι ροκ. Όπου το ροκ για μένα είναι ένας τρόπος ζωής που δεν έχει σχέση φυσικά με ναρκωτικές ουσίες. Και όταν μιλώ για πάθος εννοώ τη δύναμη για ζωή με κάθε τρόπο.

Ποιες είναι οι σχέσεις του νεοέλληνα με το βιβλίο;

- Αγαπομίσους. Κάποιοι έχουν ανακαλύψει την αξία του και το αγαπούν και κάποιοι άλλοι το αρνούνται μετά βδελυγμίας θεωρώντας το «κουλτουριάρικο» με αυτή την απαράδεκτη σημασία που έχουν δώσει σ’ αυτή τη λέξη. Αλλά δεν είναι ίδιον του νεοέλληνα αυτό. Είναι ίδιον των απανταχού «απαίδευτων» ατόμων. Έτσι ξαναγυρίζουμε πάλι στο γνωστό ότι πάσχουμε από έλλειψη παιδείας. Και ότι η παιδεία είναι ύψιστο αγαθό που έχει πολύ ταλαιπωρηθεί στη χώρα μας.   

Σε τι ποσοστό πιστεύετε ότι παίζει ρόλο στην επιτυχία ενός βιβλίου ο τίτλος;

- Κατ’ αρχήν ο τίτλος είναι αυτό που πρώτα βλέπει ο αναγνώστης και τον ελκύει ή όχι. Θέλει μαεστρία ο τίτλος. Πολλές φορές τον τίτλο μπορεί να μην τον δώσει ο συγγραφέας αλλά κάποιος άλλος. Ξέρετε ο τίτλος πρέπει να περιλαμβάνει την ουσία του έργου με ελάχιστα λόγια και δυνατά. Να μαθαίνεις περί τίνος πρόκειται αλλά και να σε ιντριγκάρει για το τι θα συναντήσεις εκεί μέσα. Ο τίτλος είναι μ,ια υπόσχεση. Και γι’ αυτό πρέπει να αντιμετωπίζεται πολύ σοβαρά για να μην απογοητεύεται μετά από την ανάγνωση ο αναγνώστης.

Ετοιμάζετε κάτι νέο αυτό τον καιρό;

- Πάντα κάτι ετοιμάζω και πάντα βρίσκομαι σε έρευνα για κάποιο θέμα. Ωστόσο δεν μπορώ να το αποκαλύψω. Ξέρετε μέχρι να σχηματισθεί καλά το …μωρό και να δέσει δεν μπορείς να κάνεις ανακοινώσεις γιατί φοβάσαι ότι μπορεί κάτι να μην πάει καλά. Ή κάτι μπορεί στην πορεία να αλλάξει. Ή να ξεθυμάνει. Το έχουμε εμείς οι συγγραφείς αυτό.

Το περιβάλλον σας, με όποια έκφραση του, συμμετέχει στη διαμόρφωση του έργου 
σας;

- Πολλές φορές έχω εμπνευστεί από το περιβάλλον μου, από βιωμένες καταστάσεις των γύρω μου, από την παρατήρηση. Αλλά αυτό που προσωπικά ζητώ από το περιβάλλον μου είναι να με αφήνουν ήσυχη όταν… γεννάω.

Κλείνοντας αφήστε σας παρακαλώ ένα μήνυμα στους αναγνώστες του περιοδικού μας.

- Εξυγιάνετε την ψυχή σας με το καλό διάβασμα.

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την τιμή που μου κάνατε και εύχομαι καλή συνέχεια και όμορφα ταξίδια σε κάθε είδους αναζητήσεις σας.

- Κι εγώ σας ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δώσατε να ξανασκεφτώ κάποια πράγματα..

Στυλιανός Ι. Μανουσάκης

(Περιοδικό «30 Ημέρες Υγείας», τεύχος Απριλίου 2012)