Το γραψιμο ειναι η καλυτερη μορφη επικοινωνιας μετα τον ερωτα

σκεψεις, συνεντευξεις και κειμενα

Monday, November 14, 2011

Συνέντευξη στον "Θεατρόφιλο" για τον "Ενατο Γάμο".


ΘΕΑΤΡΟΦΙΛΟΣ: Ποια ήταν η αφορμή για το τελευταίο σας έργο "Ο Ένατος Γάμος", που παρεμπιπτόντως έχει λάβει εγκωμιαστικά σχόλια; Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτό.

ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ: Η αφορμή είναι πάντα γύρω μας. Σ’ αυτό που ζούμε. Σήμερα ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Έναν πολιτικοποιημένο συγγραφέα δεν μπορεί παρά αυτά όλα να τον επηρεάζουν. Δεν ξέρω κατά πόσο ένα θεατρικό έργο μπορεί να διαμορφώσει συμπεριφορές αλλά σίγουρα μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις. Αυτό δυστυχώς το πολεμάει το κατεστημένο και γι’ αυτό τα έργα με «ψαχνό» δεν είναι έργα μεγάλης προβολής. Υπάρχουν ωστόσο ευτυχώς μερικοί, ακόμη και μέσα σ’ αυτό το κατεστημένο, που τολμούν και τα εγκωμιάζουν. Παρ’ όλα αυτά η δουλειά του συγγραφέα είναι να επιμένει.

Θ: Γιατί το "σύγχρονο τέρας" είναι γυναίκα;

ΛΒ: Δεν είναι ακριβώς γυναίκα. Είναι γυναίκα που έχει υιοθετήσει αντρικές συμπεριφορές. Και στην πολιτική το βλέπουμε πολύ συχνά πλέον αυτό να συμβαίνει. Τότε το μείγμα γίνεται εκρηκτικό!

Θ: Σε κάποιο σημείο του έργου ακούγεται η φράση "η ανθρωπίλα φταίει για όλα...αυτή πρέπει να σκοτώσουμε..". Πόσο αλήθεια είναι αυτό τελικά;

ΛΒ: Μα αυτό δεν συμβαίνει γύρω μας; Το σύστημα σκοτώνει τον άνθρωπο γι’ αυτό λέμε ότι η κρίση είναι συστημική. Δεν μπορεί να υπάρξει κόσμος χωρίς τον άνθρωπο. Μου αρέσει να λέω τα πράγματα με το όνομά τους. Θεωρώ ότι το θέατρο με την αμεσότητα που το διακρίνει το δικαιούται αυτό. Αρκεί να μην πέφτεις στην παγίδα του βερμπαλισμού και του διδακτισμού, κάτι που το απεχθάνομαι γιατί θυμίζει παλιότερες εποχές. Σήμερα βέβαια τείνει αυτό να γίνει δυσκολότερο με τα πολλά κρούσματα λογοκρισίας που διαρκώς φανερά ή κρυφά διακρίνονται.

Θ: Μπορεί να επενδύσει κανείς στα παλιά; Κάτι τέτοιο υποστηρίζει η ηρωίδα σας, Κλάρα Τσαχανασιάν.

ΛΒ: Η ηρωίδα μου, σαν δεινή επενδύτρια που είναι, σχεδιάζει συνεχώς νέες μορφές επενδύσεων προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί ακόμη κι αυτή την ανάγκη του ανθρώπου να έχει μνήμη και να νοσταλγεί το παρελθόν. Με λίγα λόγια επιδιώκει να βιάσει ακόμη και την πιο κρυφή γωνιά της ανθρώπινης υπόστασης μετατρέποντάς την σε πηγή παραγωγής κέρδους.

Θ: Πόσο "προφητικό" ήταν το έργο του Ντύρρενματ, που γράφτηκε πριν από 55 χρόνια;

ΛΒ: Οι μεγάλοι συγγραφείς προηγούνται της εποχής τους. Ο Ντύρρενματ περιέγραψε την απόλυτη εξαθλίωση του ατόμου με την υποταγή του στην εξουσία του χρήματος. Αυτό δεν συμβαίνει σήμερα;

Θ: Υπάρχουν αξιόλογες παραστάσεις και ταλαντούχοι ηθοποιοί σήμερα, μέσα στην πληθώρα ρόλων και θεατρικών σκηνών;

ΛΒ: Αναμφισβήτητα. Αλλά μη τις ψάχνετε αποκλειστικά εκεί που ρίχνονται τα φώτα της μεγάλης δημοσιότητας. Η δουλειά γίνεται αλλού.

Θ: Ποιος είναι ο αγαπημένος σας θεατρικός συγγραφέας και γιατί;

ΛΒ: Δεν μπορεί να είναι ένας. Είναι πάρα πολλοί. Ξεκινούν από τον Ευριπίδη με τα μεγάλα παγκόσμια θέματα και τη δύναμη των αρχετυπικών χαρακτήρων του. Κάθε σοβαρός συγγραφέας στην πορεία της ζωής του έχει γράψει έστω και ένα μεγάλο ή μικρό διαμάντι. Και μ’ αυτό μπορεί να συμβάλλει στην πορεία του πολιτισμού. Οπότε μην ψάχνετε τον συγγραφέα. Ψάξτε τα σπουδαία έργα.

Θ: Έχετε κάποιο άλλο έργο "στα σκαριά" ή κάποιο επερχόμενο μυθιστόρημα;

ΛΒ: Πάντα κάτι υπάρχει στην άκρη του μυαλού ενός συγγραφέα. Έτσι ζει άλλωστε, σκαρώνοντας ιστορίες.

Θ: Τι είναι αυτό που θέλετε να "περάσετε" στο ευρύ κοινό μέσα από τα έργα σας;

ΛΒ: Την κατανόηση για τις ανθρώπινες αδυναμίες. Την αποδοχή της ανάγκης του άλλου για την αγάπη μας. Και την ανάγκη της κριτικής σκέψης απέναντι στα πράγματα που συμβαίνουν. Είναι πολύ εύκολο ξέρετε να περάσει κανείς στην απέναντι όχθη και να γίνει ένα… τέρας χωρίς να το καταλάβει, όπως η Κλάρα Τσαχανασιάν στον «Ένατο Γάμο».

Θ: Τι προτιμάτε περισσότερο, τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος ή ενός θεατρικού έργου;

ΛΒ: Δεν το προτιμώ εγώ. Τα θέματά μου συνήθως προτιμούν να γραφτούν ως μυθιστόρημα ή ως θεατρικό έργο. Δεν τα βιάζω αλλά και τους απαγορεύω να με… βιάζουν.

Θ: Θα μπορούσατε να σκηνοθετήσετε και κάποιο έργο που δεν έχετε γράψει εσείς;

ΛΒ: Το έχω δηλώσει ότι δεν είμαι σκηνοθέτης. Σε ό,τι έχω κάνει μέχρι στιγμής ακολουθώ τις σκηνικές οδηγίες του… συγγραφέα. Και τη φαντασία μου που προσπαθώ πάντα να την υποτάξω και δεν το κατορθώνω.

ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ

(Συνέντευξη στον Παναγιώτη Ντούνια, στον Θεατρόφιλο)

Tuesday, November 01, 2011

Συνέντευξη στην εφημερίδα ΕΠΟΧΗ


«Ο συγγραφέας αγωνίζεται με όπλο του τις λέξεις»

Μια συζήτηση με την συγγραφέα Λεία Βιτάλη για το έργο της  «Ένατος Γάμος»
και το σύγχρονο ελληνικό θέατρο.

Η στήλη συχνά παραπονιέται πως η σύγχρονη ελληνική δραματουργία ομφαλοσκοπεί, δεν ανοίγεται σε νέα θέματα, σε σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα, δεν παρουσιάζει σε βάθος τις σχέσεις των ανθρώπων όπως διαμορφώνονται στην σημερινή ελληνική κοινωνία. Ωστόσο υπάρχουν συγγραφείς που τολμούν τέτοια ανοίγματα, ερευνούν τον πραγματικό κόσμο που τους περιβάλλει. Η Λεία Βιτάλη είναι ακριβώς μια τέτοια συγγραφέας. Με πλούσια εργογραφία πίσω της(«Το γεύμα», «Το μεγάλο παιχνίδι» “Addio del passato” κ.ά.), από πέρυσι παρουσιάζει στο θ. Αγγέλων Βήμα τον μονόλογο «Ένατος Γάμος» (σε δική της σκηνοθεσία και με ερμηνεύτρια τη Μαίρη Νάνου). Στον πρωτότυπο μονόλογο αυτό ξαναβρίσκει την ηρωίδα του Ντύρενμαντ από την «Επίσκεπψη της Γηραιάς Κυρίας» και την παρακολουθεί 50 χρόνια μετά –ως σύμβολο του καπιταλισμού και της διαφθοράς- με ειρωνεία, χιούμορ και γκροτέσκα, ευθύβολη υπερβολή.
Τη συνέντευξη πήρε η Μαρώ Τριανταφύλλου

Κα. Βιτάλη, ποιο είναι το κεντρικό ζήτημα που σας απασχολεί στην συγγραφική σας δουλειά;
Λεία Βιτάλη (Λ.Β.)Αυτό που με ενδιαφέρει κυρίως  όταν γράφω , μυθιστόρημα είτε θέατρο, είναι η σχέση του ανθρώπου με τον κοινωνικό περίγυρο.  Με ενδιαφέρουν οι ανθρώπινες σχέσεις και η αλληλεπίδραση του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του. Επειδή είμαι πολιτικοποιημένη συγγραφέας, με την πιο βαθιά έννοια της λέξης, όχι ξύλινα και επιφανειακά, αυτή η αμφίδρομη σχέση είναι κεντρική στη δουλειά μου. Γι’ αυτό άλλωστε διαβάζω πολύ κοινωνιολογία και ψυχολογία.
Ασχολείστε με το ιστορικό μυθιστόρημα και τοποθετείτε τις ιστορίες που αφηγείστε κυρίως στο Βυζάντιο. Γιατί επιλέξατε αυτή την περίοδο, τι σας κεντρίζει στο Βυζάντιο;
Λ.Β.) Είναι μια σκοτεινή περίοδος που, όμως, βρίσκω πως έχει πολλά κοινά με την εποχή μας. Δεν θα έλεγα την εποχή μας σκοτεινή, ωστόσο όλες αυτές οι ίντριγκες, οι συγκρούσεις των αυτοκρατόρων, οι πόλεμοι, ο ρόλος της εκκλησίας, όλ’ αυτά θυμίζουν πολλές σύγχρονες καταστάσεις. Η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται. Γι΄ αυτό ασχολούμαι με την ιστορία: ξέροντας το παρελθόν ίσως θα μπορούσαμε να διαμορφώσουμε διαφορετικά το παρόν μας.
Ας έρθουμε στον «Ένατο Γάμο». Ανεβάζετε στη σκηνή την Κλάρα Τσαχανασιάν, ηρωίδα του Ντύρενμαντ από το πολύ γνωστό έργο «Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας», και την παρακολουθείτε 50 χρόνια μετά από την μοιραία επίσκεψή της στο Γκίλεν, παρουσιάζοντάς  την ως ένα τερατώδες σύγχρονο πια σύμβολο του καπιταλισμού. Γιατί επιλέξατε μια τέτοια αναφορά και δεν επινοήσατε ένα χαρακτήρα φορέα των απόψεων που εκφράζει η ηρωίδα σας;
Λ.Β. Μου κάνουν συχνά αυτή την ερώτηση. Ενδεχομένως θα μπορούσα αλλά αυτή η γυναίκα με απασχολεί από τα φοιτητικά μου χρόνια ακριβώς ως σύμβολο του καπιταλισμού και της διαφθοράς στην  οποία οδηγεί το χρήμα. Το θεατρικό αυτό του Ντύρενμαντ ήταν πολύ σημαντικό γιατί έφερνε στη σκηνή τον θεό χρήμα με ένα τρόπο που σε ταρακουνούσε. Την σκεπτόμουν, λοιπόν, κι άρχισα να αναρωτιέμαι: αν ζούσε αυτή η γυναίκα, μια πόρνη του καπιταλισμού που κατάφερε να γίνει το μεγάλο αφεντικό και να κινεί τον κόσμο με σπαγκάκια, πού θα είχε φτάσει σήμερα;
Είναι πάντως ενδιαφέρον ότι αναφέρεστε συνέχεια στον Ντύρενμαντ, δεν αφήνετε το θεατή σας να ξεχάσει την αρχική έμπνευση…
Λ.Β.  Ίσα-ίσα αυτός ο διάλογος με ενδιαφέρει πολύ. «Η γηραιά κυρία» γράφτηκε το 1956 αλλά εξακολουθεί να είναι δυναμικά παρούσα μέχρι σήμερα. Είναι ένα έργο δυνατό ακριβώς γιατί παρουσίασε με γκροτέσκο τρόπο τη δύναμη του χρήματος. Σήμερα έχουμε αποδεχτεί τη διαφθορά, δεν μας εξοργίζει και αυτό δεν είναι κάτι καινούριο, είναι κάτι που άρχισε πενήντα χρόνια πριν. Όσοι γνωρίζουν το έργο βλέπουν την υπόγεια σχέση αλλά και όσοι δεν το ξέρουν, το ανακαλύπτουν και το μελετούν.
Την αποκαλείτε «επιτομή των τεράτων» και την συνδέετε απερίφραστα με πολιτικούς όπως η Θάτσερ και η Μέρκελ, που εφάρμοσαν συντριπτικά για τον κόσμο νεοφιλελεύθερα μοντέλα οικονομίας και πολιτικής.
Λ.Β. Πιστεύω ότι βαθιά μέσα στον άνθρωπο δυνητικά υπάρχει ένα τέρας. Πιστεύω όμως ότι μπορεί κάποιος να πολεμήσει αυτό το τέρας με την παιδεία. Υπάρχουν πανεπιστήμια που εκπαιδεύουν  πολιτικούς και ετοιμάζουν τους μελλοντικούς ηγέτες. Από την εκπαίδευση αυτή λείπει η αγάπη, ο αλτρουισμός και η αλληλεγγύη. Περισσεύει ένας κακώς νοούμενος ορθολογισμός, σκληρότητα… Αυτός είναι ο τύπος πολιτικού που προάγει το σύστημα.
Δείχνετε να πιστεύετε πολύ στη δύναμη της παιδείας…
Λ.Β. Ναι, μόνο που σήμερα, όπως όλες οι αξίες έχουν ανατραπεί, έχουμε μια παιδεία μακριά από τον ανθρωπισμό. Μιλάμε με αριθμούς, όλα είναι θέμα αριθμών, οι άνθρωποι μετατρέπονται σε νούμερα. Συζητούν οι πολιτικοί τη σωτηρία των τραπεζών, ενώ υπάρχει ανεργία και φτώχια. Για ποιον πολιτισμό μιλάμε;
Σε μια τόσο δύσκολη στιγμή, το μπορεί να προσφέρει η τέχνη;
Λ.Β. Δεν πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, όμως μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις. Ειδικά το θέατρο,  που ως τέχνη έχει μια ειδική σχέση με τη συλλογικότητα και έχει μεγάλη αμεσότητα, ναι, το θέατρο μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις. Ο καλλιτέχνης δεν κρατά πιστόλι, οι λέξεις του όμως είναι πυροβολισμοί, λέει κάπου ο Πίντερ. Γι’ αυτό τους πολιτικοποιημένους συγγραφείς το σύστημα προσπαθεί να τους απομονώσει, επειδή λένε αλήθειες και επειδή ταρακουνούν συνειδήσεις.
Ποια είναι η άποψή σας για την σύγχρονη ελληνική δραματουργία;
Λ.Β. Κατ’ αρχάς να πω ότι δεν βλέπω να ανεβαίνουν όσα ελληνικά έργα θα έπρεπε μολονότι φέτος έχει γίνει ένα άνοιγμα προς ό,τι το ελληνικό. Με αυτό εννοώ ότι υπάρχει μια τάση για ελληνικά κείμενα, αλλά κυρίως διασκευές από το χώρο της πεζογραφίας, που είναι άλλο πράγμα. Είναι ψέμα ότι δεν υπάρχουν ελληνικά έργα. Προτιμάται όμως μια διασκευή από  κείμενο κάποιου γνωστού συγγραφέα που σημαίνει μια πιο σίγουρη επιτυχία. Όμως δεν μπορεί να μετατραπεί εύκολα η πεζογραφία σε θέατρο. Ούτε η πολιτεία στηρίζει την σύγχρονη θεατρική δημιουργία. Ακόμα και στον θεσμό των βραβείων, οι επιτροπές λένε συνήθως ότι δεν βρίσκουν καλά ελληνικά έργα, αλλά θα έπρεπε να ψάχνουν προσεκτικότερα. Πρέπει να υπάρξουν κίνητρα για να τονωθεί η  δραματουργία. Πρέπει επίσης ο Έλληνας θεατής να μη φοβάται το σύγχρονο έργο, με επίκαιρο θέμα ειδικά. Ξέρετε ένα γερμανικό έργο για τη Μέρκελ, ας πούμε, θα το δει και ο Γερμανός και ο Έλληνας θεατής. Ένα ελληνικό αντίστοιχο ο Έλληνας διστάζει να το δει
Ο «Ένατος γάμος» είναι ένα έργο που θα μπορούσε να ενδιαφέρει και τον ξένο θεατή…
Πράγματι, όμως τα ελληνικά θεατρικά έργα δεν παίζονται έξω, δεν είναι γνωστή η ελληνική δραματουργία στο εξωτερικό, η πολιτεία δεν φροντίζει την προβολή της, δεν διαθέτει κονδύλια και μηχανισμούς στήριξης. Κάποτε ένας Άγγλος μου ζήτησε το βραβευμένο έργο μου «Ροσμπήφ» και έτσι παίχτηκε με επιτυχία στο εξωτερικό. Μολονότι αφορά το μύθο της Κλυταιμνήστρας δεν έχει παιχτεί στην Ελλάδα. Νιώθω ότι όλα πρέπει να τα κάνω μόνη και μόνη μου πραγματικά δουλεύω μέχρι τώρα.

Εφημερίδα ΕΠΟΧΗ (30/10/2011)